'Eén keer met m'n ogen knipperen en er zijn honderd dagen voorbij' Na een warme, hartelijke, feestelijke en perfect georganiseerde installatiebijeenkomst op maandag 4 november, begon een dag later mijn eerste echte werkdag als burgemeester van Bernheze. Inmiddels zijn we ruim honderd dagen verder. Ik ben vele indrukken en ervaringen rijker. Graag deel ik mijn eerste observaties en verwonderingen in dit document. Uiteraard houden die observaties hierna niet op. De volgende honderd dagen dienen zich immers als vanzelf aan en hopelijk nog velen daarna. Dit document is dus een momentopname, nieuwe ervaringen blijf ik graag delen.
MIJN INTRODUCTIE 'strak georganiseerde overrompeling'
Mijn eerste honderd dagen hebben voor een groot deel in het teken gestaan van
kennismaking. In een strak geprogrammeerde ronde heb ik in alle vijf kernen een
ontmoetingsavond met bewoners gehad. Met het voltallig college hebben we een fietstocht door de gemeente gemaakt. Ik heb de acht ambtelijke afdelingen van gemeente bezocht.
Daarnaast heb ik tal van individuele gesprekken gevoerd. Voor een overzicht verwijs ik naar de bijlage.
De komende tijd zal ik de kennismaking verder voortzetten, onder andere door bezoeken te brengen aan alle scholen in de gemeente en verder kennis te maken met andere stakeholders uit gemeente en regio. Bovendien concretiseer ik zeer binnenkort mijn voornemen om maandelijks willekeurig bij iemand 'op de thee' te gaan.
DE GEMEENTE 'eenheid in verscheidenheid'
De gemeente Bernheze bestaat. De bestuurlijke entiteit is een gegeven. Bernheze is een eenheid in verscheidenheid. De vijf kernen hebben elk een eigen sterke identiteit. Wat mij opvalt, is dat Bernheze een zorgzame samenleving is, in woord èn daad. Er is oprecht oog voor kwetsbaren en hulpbehoevenden (ook buiten de landsgrenzen), er wordt serieus werk gemaakt van social return en duurzaamheid. Dat zijn allemaal geen papieren beleidstijgers, maar concrete en zichtbare dingen. Betrokkenheid en oog voor de ander lijken leidende principes in denken en doen.
Ik ben onder de indruk van de accommodaties in onze vijf kernen. Die zijn meer dan op orde, zowel in kwaliteit als in kwantiteit. Zaak is om dat in de toekomst ook zo te houden, ze vormen immers de ruggengraat voor de leefbaarheid in de kernen. Daarbij dient wel realisme aan de dag gelegd te worden: wat is de behoefte, wat zijn de financiële mogelijkheden en waarvoor is de gemeente verantwoordelijk?
Bernheze herbergt enkele in het oog springende -en soms zelfs unieke – pareltjes, die soms zelfs tot ver buiten de gemeentegrenzen bekend zijn. Tot nu toe zijn mij opgevallen: kasteel Heeswijk, de Maashorst, de Kilsdonkse molen, de Abdij van Berne, de Kersouwe en de twee scholen voor voortgezet onderwijs, allebei met een grote regionale functie. Op sommige van deze pareltjes mogen we best wat trotser zijn.
DE INWONERS 'op z'n Brabants'
De inwoners die ik tot nu toe heb ontmoet zijn open, toegankelijk en hebben me warm en hartelijk ontvangen. Een deel van hen is goed georganiseerd in verenigingen, clubs, dorpsraden of anderszins. Opvallend is daarbij wel dat actieve mensen zich vaak op meerdere fronten tegelijk inzetten.
Tot nu toe merk ik dat mensen waarderen 'dat de burgemeester er is'. Belangstelling tonen, aanwezig zijn, aandacht schenken is belangrijk. De burgemeester van Bernheze wordt zeker geacht ook burgermoeder te zijn.
Mijn eerste indruk van de kernen is er een van hechte gemeenschappen. Ik proef er het Brabantse leven: mensen zijn trots op hun dorp, werken er hard, houden tradities in ere, vieren er het leven en zorgen voor elkaar. De participatiesamenleving is er decennia geleden al uitgevonden. Met plezier constateer ik dat ook moderne varianten van gemeenschapszin ontstaan, zoals buurtenergiecoöperaties of coalities om samen zorg in te kopen.
Toch is een nuancering op z'n plaats, om overromantisering te voorkomen. Naast collectiviteit en saamhorigheid geven onze kernen ook plek aan mensen die er 'slechts' wonen, elders werken en minder betrokken zijn bij de gemeenschap. Daar is niets mis mee.
DE GEMEENTERAAD 'gezond samenwerkingsdualisme'
De gemeenteraad van Bernheze ervaar ik als constructief, betrokken en respectvol naar elkaar. Er is een cultuur van reflectie en feedback. In de agendacommissie wordt als vast agendapunt teruggekeken op de voorgaande raadscyclus. In mijn vorige gemeente kende ik dat fenomeen niet. Ik ben er aangenaam door verrast; de sfeer van 'elkaar aanspreken op' spreekt me aan. Wat daaraan bijdraagt zijn ongetwijfeld ook de informele momenten van de raad en het lidmaatschap van de Raad van Avontuur.
De vergaderorde is uitermate strak en ordentelijk. Dat biedt in mijn ogen houvast, rust en overzicht. De keerzijde is starheid, weinig dynamiek en interactie, gebrek aan debat. Ik heb me in hoge mate verbaasd over de formele manier waarop tegen de rolverdeling tussen raad en college met betrekking tot een voorstel wordt aangekeken (naar aanleiding van voorstel APV).
Ik sta een meer pragmatische lijn voor: Als na bespreking in een commissievergadering blijkt dat een voorstel in een bepaalde richting moet worden aangepast, moet het college in staat worden gesteld daarvoor een eindvoorstel te doen voor de direct daarop volgende raadsvergadering. De formele mogelijkheid daartoe bestaat, maar wordt in de praktijk niet veel toegepast.
De raadskalender bevordert de overzichtelijkheid en voorspelbaarheid van besluitvorming en structureert de jaaragenda. Vraag is voor mij wel wie er op stuurt: raad of college?
De pilot papierloos vergaderen is onlangs geëvalueerd. Ik vind dat papierloos vergaderen voor de gehele raad ingevoerd moet worden. Aandachtspunt daarbij is het goed ondersteunen van raadsleden, collegeleden en burgerleden, want het is best even wennen om alles digitaal te doen.
DE GRIFFIE 'in control'
De griffie toont zich een dienstbare en uitermate zorgvuldige ondersteuner van de gemeenteraad. Ook ik voel me uitstekend gefaciliteerd en geadviseerd in mijn rol van voorzitter van de raad.
Ondanks de goed bemeten bezetting lijkt de werkdruk bij de griffie hoog. Dit heeft in mijn ogen te maken met een combinatie van een aanzienlijk jaarplan en de hoge mate van dienstbaarheid. Dat is een aandachtspunt.
HET COLLEGE 'mix van collegialiteit, ervaring en eigenzinnigheid'
Het college kenmerkt zich door collegiaal bestuur; iedereen bemoeit zich op een gezonde manier met elkaars portefeuille. De wethouders zijn op elkaar ingespeeld, aan elkaar gewaagd en kennen en accepteren elkaars eigenaardigheden. De sfeer is goed: ontspannen als het kan en scherp als het moet. Ik realiseer me dat ik op een bijzonder moment ben binnengekomen, met de verkiezingen in zicht. Het college is in de afronding en ik ben in de start.
Ik mis een collectieve voorbereiding van de raadsvergadering door het college op de dag zelf. Zo'n moment biedt de gelegenheid om ingediende moties en amendementen en andere actualiteit collectief met elkaar voor te bespreken.
Ik moest erg wennen aan de papieren collegestukken, het vaste ingeplande moment om ze te lezen en de parafering ervan. Het is onhandig om geen eigen set te hebben. Verdergaande digitalisering kan hier uitkomst bieden.
De kwaliteit van de college-en raadsvoorstellen vind ik zeer wisselend. Verbeterpunten zitten in: de leesbaarheid, heldere beslispunten, logische opbouw en redenering, korter en krachtiger, toevoegingen aan een aangehouden stuk, aangeven wat de stand van een reserve of voorziening is als je daar iets uithaalt. Ook in de routing van stukken naar het college bespeur ik soms haperingen. Het is goed dat een intern traject is gestart om te komen tot verbetering van besluitvorming, maar mijn inschatting is dat externe steun daarbij welkom is.
DE AMBTELIJKE ORGANISATIE 'gedegen en wil tot vernieuwen'
Medewerkers van de gemeente Bernheze werken er gemiddeld lang. Dat doen ze doorgaans met veel plezier. In m'n kennismakingsronde met de afdelingen ben ik veel trots op de eigen werkzaamheden tegengekomen en betrokkenheid bij de gemeente en de directe collega's.
De kwaliteit van de organisatie is grosso modo op orde, de uitdaging is dat ook zo te houden. De op stapel staande reorganisatie kan daar uitkomst bij bieden. De organisatie is goed in beheren en uitvoeren en minder goed in innoveren en ontwikkelen. Herkenbare verbeterpunten vind ik de integrale advisering, het strategisch vermogen, bestuurlijke sensitiviteit en het omvormen van het managementteam, dat topzwaar is voor een organisatie van deze omvang. Ik heb in het bijzonder zorgen over de toekomst en kwaliteit van onze
handhaving.
De aanloop naar de reorganisatie is lastig geweest. Als portefeuillehouder moest ik bovendien op een rijdende trein springen. Ik heb me verbaasd over het evenwicht tussen 'iedereen mag meedenken' en 'zo gaan we het doen'. Meepraten is prima, maar op enig moment vraagt een reorganisatie ook om knopen doorhakken. Dat is nu gebeurd. Het is zaak de reorganisatie nu voortvarend en zorgvuldig handen en voeten te geven.
Mijn secretariële ondersteuning is uitstekend. De dames van het secretariaat vormen een hecht team, vervangen elkaar geruisloos en zijn onvermoeibare duizendpoten. Ze hebben me plezierig door de eerste honderd dagen geloodst. Dat geldt ook voor de bodes. De personele bezetting op de portefeuille openbare orde, veiligheid en evenementen was aan verandering onderhevig.
REGIONALE SAMENWERKING 'als je geen positie kiest, krijg je er een toegewezen'
Ik herken de passage in de profielschets waarin wordt gesteld dat Bernheze 'een open blik heeft op de omgeving, waarbij samenwerken met inwoners, bedrijven, onderwijs en maatschappelijke instellingen voorop staat'. Dat resulteert in de huidige praktijk in een woud aan samenwerkingsverbanden en -vormen. Die zijn historisch gegroeid, ingegeven door pragmatisme of ontstaan door wettelijke kaders. Er is geen sprake van congruente verbanden. Dat is niet erg, als 't maar werkt en effectief is.
De As50 (Oss, Uden, Veghel en Bernheze) geldt voor Bernheze als basis. Deze samenwerking is succesvol gebleken, eerst met een uitdrukkelijk eigen agenda, daarna meer als lobbyinstrument. Toch vind ik de samenwerking moeilijk 'beet te pakken'. Een oriëntatie op de toekomstige richting en positionering is daarom gewenst. Uitbreiding van de As50 met de gemeente Landerd biedt kansen, evenals een verkenning van samenwerking tussen de Maashorstgemeenten.
Agrifood Capital staat in de kinderschoenen, maar is veelbelovend. Agrifood is een helder, logisch en gefocust profiel voor de regio Noordoost Brabant. De gemeente Bernheze en Bernhezer ondernemers kunnen daar een goede bijdrage aan leveren.
De kennismaking in en met de regio is me goed bevallen. Veel burgemeester kende ik al uit m'n vorige baan, dat maakte het instappen dus gemakkelijker. Bovendien ervaar ik de onderlinge bestuurlijke verhoudingen in Noordoost Brabant als goed.
In de discussie over veerkrachtig bestuur zie ik een aantal risico's:
1. Onderdoen voor anderen. Dat is niet nodig, met bijna 30.000 inwoners en kwaliteit van bestuur en organisatie.
2. Ons als gemeente uit elkaar laten spelen. Discussies over splitsing van Bernheze zijn niet constructief.
3. Niet meer flexibel zijn. Zelfstandig blijven is het uitgangspunt, maar nimmer een in beton gegoten uitgangspunt.
OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID: 'nieuw en niet te onderschatten'
Zoals bijna elke nieuwe burgemeester constateer ik dat het terrein van de openbare orde en veiligheid lastig snel in z'n finesses te doorgronden is. De structuren en verantwoordelijkheden zijn complex. Het is zoeken wie waar over gaat en hoe bevoegdheden zijn georganiseerd.
Ik ervaar de samenwerking in het basisteam (Oss, Maasdonk, Bernheze) als constructief. De lijnen zijn kort, mensen zijn benaderbaar en ik word goed geïnformeerd. De wijkagenten zijn goed op de hoogte wat er speelt. Ik had verwacht dat de openbare orde-en veiligheidsvraagstukken in vergelijking met de gemeente waar ik vandaan kom, minder heftig zouden zijn. Dat is nauwelijks het geval. Kwesties van huiselijk geweld, bedreiging, gewapende overval, georganiseerde criminaliteit, overlast en inbraak passeerden al de revue.
COMMUNICATIE 'van wens naar werkelijkheid'
De gemeente Bernheze heeft volop ambitie ten aanzien van communicatie, maar is daar nog
niet volledig op toegerust. Daardoor blijven kansen liggen. Met name het extern en strategisch
communiceren in alle fasen van het beleidsproces kan steviger.
Communicatie is geen 'ding' van enkel en alleen de afdeling communicatie. Iedere (beleids)medewerker zou zich bewust moeten zijn van de communicatieve aspecten van het werk en daarover het college moeten kunnen adviseren. Desalniettemin is het wenselijk de specifieke communicatieadviseur beter te positioneren.
Er is een algemene trend bij gemeenten van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie. Voor de uitwerking ervan verwacht ik dat Bernheze kan putten uit de proeftuin die hierover momenteel draait.
PERSOONLIJK: 'dynamiek, hectiek en energie'
Ik heb het geweldig naar m'n zin in Bernheze. Ik ervaar een klik met de inwoners, raad, college en met het ambt. Elke werkdag stap ik met plezier in de auto (het reizen is me meegevallen) en krijg ik energie. Tegelijkertijd is de hectiek enorm. Gebeurtenissen, afspraken en problemen die om oplossingen vragen, volgen elkaar in rap tempo op. Dat is pittig, zeker in combinatie met de veranderende thuissituatie. Het was erg prettig ons huis snel te verkopen, maar de zoektocht naar een nieuw huis, de verhuizing naar een tijdelijke woning en de naderende verbouwing van het nieuwe huis, maken het er niet rustiger op.
Ik ben geraakt door de zeer positieve reacties op mijn komst. 'Eindelijk weer een echte burgemeester' heb ik veel gehoord. Ik voel de hoge verwachtingen, het is een spannende uitdaging daaraan te voldoen.
OPDRACHTEN AAN MEZELF 'nog genoeg te doen'
Op basis van de eerste honderd dagen en de profielschets op basis waarvan ik ben benoemd, zie ik een aantal opdrachten voor mezelf weggelegd. Ik wil hier de komende tijd actief mee aan de slag.
Opdracht 1: basis leggen voor nieuwe gemeenteraad en college
Opdracht 2: regionale samenwerking verder concretiseren
Opdracht 3: opstellen integrale veiligheidsnota
Opdracht 4: kwaliteit van de besluitvorming en strategische communicatie verbeteren
Opdracht 5: werk maken van overheidsparticipatie
Opdracht 6: balans bewaken tussen werktijd en vrije tijd
Marieke Moorman
23 februari 2014
BIJLAGE (kennismakings)activiteiten in de eerste honderd dagen
Politiek, bestuur en organisatie:
-alle raadsleden, op een door hen gekozen locatie;
-de wethouders;
-de gemeentesecretaris;
-de griffier;
-de acht MT-leden;
-voormalig burgemeesters Van Gorp, Heijmans, Boelhouwer en Van Beek.
De regio:
-de burgemeesters van Oss, Uden, Veghel, Landerd, Maasdonk en Schijndel.
St. Michielsgestel en Den Bosch volgen nog;
-directeur Agrifood Capital.
Openbare orde en veiligheid:
-de politieteamchef ;
-de drie wijkagenten;
-de regionale brandweercommandant;
-de districtscommandant van de brandweer;
-de Officier van Justitie.
Onderwijs(gerelateerd):
-werkbezoek gymnasium Bernrode;
-werkbezoek Hooghuis Heesch;
-Cube;
-voorlezen basisschool De Kiem en Toermalijn;
-in ontvangst nemen kinderpoëziebundel.
Overig:
-bezoek kasteel Heeswijk;
-bezoek met college aan werKKracht;
-Samenwerkende Ondernemersvereniging Bernheze;
-WMO adviesraad.
Representatie:
-4 koninklijke onderscheidingen;
-3 jubilerende echtparen;
-intocht Sinterklaas in Loosbroek, Vorstenbosch en Heeswijk-Dinther;
-jaarvergadering ondernemersvereniging Nistelrode;
-nieuwjaarsbijeenkomst Heeswijk-Dinther;
-nieuwjaarsbijeenkomst ondernemersvereniging Heesch;
-nieuwjaarsconcert Fanfare St. Lambertus Nistelrode;
-installatie tot gildevrouwe Sint Barbara gilde Dinther;
-installatie tot erehoofdman Sint-Willebrordusgilde Heeswijk;
-uitreiken medailles jeugdige sportkampioenen;
-eerste steen uitbreiding golfbaan Hooge Vorssel;
-pronkzittingen Vorstenbosch, Nistelrode, Heeswijk-Dinther Loosbroek;
-Vrouwen Ontmoeten Vrouwen;
-gezinsdag ZLTO Loosbroek;
-ontvangst commissaris van de Koning.
Een volle zaal bewoners en genodigden hebben vrijdagavond in Cunera/De Bongerd genoten van een heerlijk carnavalsfeest. Met muzikale begeleiding van de Kornuiten kwam Prins Bart d'n Urste op bezoek met heel zijn gevolg en de dansmariekes. Op een carnavaleske manier werden zij welkom geheten door directeur Annemiek van de Rijdt. In polonaise trok het hele gezelschap door de zaal.
Wilt u ook uw evenement in deze agenda opgenomen zien? Geef dit dan minimaal 2 weken vooraf, per post, e-mail, fax of telefoon, door aan VVV kantoor Heeswijk-Dinther, Raadhuisplaza 18a, 5473 CX Heeswijk-Dinther, e-mail 
Tijdens Carnaval 2014 gelden aangepaste openingstijden voor alle bibliotheekvestigingen van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken.