Wat, wie bepaalt je identiteit? Kinderen die opgroeien zoeken naar hun identiteit. De puberteit is nodig om helder te krijgen wie je bent in het netwerk van relaties. Het is een ingewikkeld proces dat de meeste mensen doormaken. Bijna ongemerkt maak je zelf een hele verandering door. Belangrijk is wel het klimaat waarin dit allemaal gebeurt, een klimaat bepaald door vele andere mensen. Samen met andere mensen… het gaat om samenleven. Allemaal weten we dan hoe de jalousie op de loer ligt. Het recht van de sterkste speelt zich af op ieder schoolplein, op het voetbalveld, overal waar mensen samenleven.
Er zijn perioden in de geschiedenis van de mensheid waarin dit heel duidelijk is geweest. En nog steeds is het gaande. Wanneer ik in Duitsland ben dan ben ik me bewust dat het overgrote deel van de bevolking zó gemanipuleerd was dat een verkeerde ideologie vrij spel kon hebben. En in Nederland heerste in die tijd een groot stilzwijgen. Wij zouden vandaag zeggen: politieke correctheid. Je wilt je geen buil vallen door vragen te stellen bij een overtuiging waar een andere identiteit als minderwaardig wordt beschouwd. Of waar mensen een onderwerpinggedrag vertonen omdat je toch veel begrip moet hebben voor minderheden.
Waar liggen de oorzaken dat we vandaag moeite hebben om identiteiten met elkaar samen te laten leven? Ik denk dat het komt doordat de Grote Verhalen binnen onze cultuur aan het verdampen zijn. Het kleine emotionele verhaal van de enkeling krijgt de overhand. Mensen dreigen dan slaaf te worden van de publieke opinie en van de grote koppen in de krant. Men wordt slaaf van wat ‘men’ zegt. Eigen identiteit krijgt geen kans om zich te ontwikkelen. Om de tirannie van de publieke opinie weerwoord te kunnen geven, kunnen de Grote Verhalen van de mensheid ons een spiegel voorhouden. Van Randwijk, een journalist uit de tweede wereldoorlog, dichtte: ‘Een volk dat voor tirannen zwicht, zal meer dan lijf en goed verliezen, dan dooft het licht.’
Onze tijd, onze dorpen hier in Heeswijk-Dinther-Loosbroek heeft nood aan mensen die hun eigen identiteit blijven vormen. Dan bouwen we aan een cultuur waarin de eigenheid van de een, de eigenheid van de ander versterkt. Door de kritische spiegel van de verhalen die op plekken zoals deze kerk blijven klinken, groeien wij in identiteit. Door het tegendraadse geluid van ervaringen van mensen die zich hebben ingezet om onze vrijheid te bevechten, groeien we in ons engagement voor een vrije samenleving. Door respectvol om te gaan met monument zoals ons Airbornmonument houden we ons zelf wakker voor ieder afglijden naar slonzig omgaan met de grote waarden van vrijheid en respectvolle omgang met elkaar.
Op de radio hoorde ik dat in een enquête zichtbaar is geworden dat de jeugd wel de Bevrijdingsdag ziet zitten, maar Dodenherdenking minder. Hier brandt de paaskaars. Het licht is altijd een verdrijven van de duisternis die er eerst is geweest. Pasen komt steeds na Goede Vrijdag. Bevrijdingsdag na Dodenherdenking Vrijheid mogen we vieren dankzij de inzet van hen die hun leven voor eigen geestelijke vrijheid én de vrijheid van anderen gegeven hebben. Hun verhaal houden we levend. Hun verhaal, ingebed in de Grote Verhalen van onze traditie, stimuleert de groei van eigen identiteit, tot vrijheid van anderen én onszelf.
Joost Jansen o.praem.
