overweging op 17 februari 2013

Hij heeft het wel overwogen. Zijn besluit is in alle vrijheid genomen. Hij gaat weg. Ik heb het nu over paus Benedictus. De woorden die hij gebruikt om dit onverwachte besluit mee te delen zijn met zorg gekozen. De fijnslijpers zouden eens ergens de vinger achter kunnen krijgen. De kleine lettertjes van het kerkelijk recht heeft hij goed nagelezen. Dit is een besluit waaraan niet te tornen valt. Wat moet er in zo’n man zijn omgegaan de laatste tijd?

Hij zal ongetwijfeld veel gebeden hebben, net zoals Jezus in de woestijn. Het heeft bij de paus zeker langer geduurd dan veertig dagen. Men vertelt dat hij een tijd geleden het graf heeft bezocht van een paus die ook is afgetreden, in de 14^e eeuw. Je zoekt altijd naar ervaringen van andere mensen. Zou Jezus daarom de woestijn zijn ingegaan? De woestijn is toch de plek waar de oerervaringen van zijn volk liggen? Dat volk Israël dat als slaven in Egypte werd vastgehouden en bevrijd is. Maar bevrijd waartoe? Want je kunt dan wel weggetrokken zijn uit een slavenhuis, je moet ook met die vrijheid kunnen omgaan. We hoeven maar naar onze eigen kinderen en kleinkinderen te kijken hoe goed en hoe minder goed het soms gaat. Ik denk dat menig ouder na de laatste Carnaval er over kan meepraten...

De leerschool van de vrijheid kent grosso modo drie uitdagingen: houd ik wel voldoende te eten?, willen mensen van me blijven houden?, kan ik wel weerstaan aan de macht? Hebzucht, eerzucht en heerszucht: je hoeft de kranten maar open te slaan of te googlen of te kijken in de bladen bij de dokter of de tandarts. Het zijn de klassieke valkuilen waarmee iedere mens te maken krijgt. Dat volk in de woestijn komt ze tegen, Jezus in de woestijn ook, en wij? Ook wij, als we eerlijk zijn en even de tijd nemen om na te denken over ons eigen bestaan.

Het zijn valkuilen, het zijn beproevingen. Het zijn ook uitdagingen. Het zijn mogelijkheden om te leren met je vrijheid goed om te gaan. En hoe doe je dat? Wat heb je in je rugzak? Welk kompas wijst je de goede weg? Het beste kompas zijn niet de dikke boeken en alle wetten en regels. Het beste kompas blijft het goede voorbeeld en de levenservaring van andere mensen.

Hebzucht, eerzucht en heerszucht: Jezus stelt daar tegenover: delen, beminnen, dienen. Hoe groei je daarin? Het vraagt heel wat om te ontdekken dat, wanneer je blijft delen, je nooit echt iets te  kort komt. Meer nog dat het vertrouwen dat dan groeit gewoon vruchtbaar is, niet alleen voor je zelf maar ook voor de mensen met wie je te maken hebt, dichtbij en verder weg. Want dat kunnen ook de mensen in Honduras zijn waarvoor de Vastenactie zich dit jaar inzet.

Het vraagt heel wat van ons om altijd uit te gaan van liefde. Ieder mens blijft – ook al heeft hij nog zo’n verschrikkelijke dingen gedaan – te beminnen waard, al is de korst om hem of haar heen soms wel weerbarstig. ‘Spring maar naar beneden en vertrouw het maar’, zegt de duivel tegen Jezus. Riskeer vertrouwen niet, ga er niet onvoorzichtig mee om. Vertrouwen is pas goed als er liefde, vriendschap, verbondenheid in het spel is.

En dan die heerszucht… Hoeveel schandalen worden de laatste tijd niet openbaar van zelfverrijking bij woningcorporaties, scholengemeenschappen.  Nu weer Amarantis, een scholenconglomeraat. Die bestuurders hebben eigenlijk alleen maar gedaan wat in ieder van ons schuilt: meer willen hebben. Hoe leren we hier in vrijheid te leven? Door te dienen. Door die ander zo belangrijk te vinden dat wie iets voor hem of haar over hebben. Dat we blij zijn als het die ander beter gaat, zelfs als het beter is dan wij het zelf hebben…

Hebzucht, eerzucht, heerszucht of – daar tegenover -: delen, beminnen en dienen. Op zo’n eerste halteplaats op weg naar Pasen worden we even flink aangepakt. Dat is de mooie kant van de Vasten. We weten echt wel dat dit ‘waarheden als een koe’ zijn, maar om er even bij stil te staan, dat is vaak lastiger. We weten ook heus wel dat vrijheid geleerd moet worden en dat onder het mom van vrijheid echt niet alles kan wat in je hoofd opkomt. Maar je dan toevertrouwen aan ‘delen, beminnen en dienen’? Toch is dit een waardevolle weg. Gelukkig hoeven we deze weg niet alleen te gaan. We mogen het samen doen. Elkaar ondersteunend onderweg naar Pasen. Doen we dat?

Joost Jansen, norbertijn