Er zijn momenten in je leven dat je er helemaal alleen voor staat. Er kunnen nog zoveel lieve mensen om je heen zijn, je zult het helemaal zelf moeten opknappen. Dat ene gesprek bij de specialist terwijl je goed voelt dat het niet lekker zit in je lichaam. Maar ook: Ga ik met hem verder, na alles wat er is voorgevallen? Blijf ik hem trouw?
Het helpt niet om jezelf dan te gaan vergelijken met anderen zoals die Farizeeër het doet. Dat gebeurt trouwens wel vaker. Ik hoor mensen zeggen: in dat gezin gaat het steeds voor de wind en bij ons is er altijd wel wat… Soms is het om moedeloos van te worden. Neen, dan die tollenaar: door schade en schande – waarschijnlijk veel schade en schande – is hij wijzer geworden. Hij staat tegenover God en bidt: Heer, wees mij zondaar genadig. Kyrie eleison, zingen we geregeld. Heer, ontferm U over ons, Christus, ontferm U over ons. Heer, ontferm U over ons. Vaak een automatische rite, maar als je er bij stilstaat wat gebeurt er dan? Als je echt bidt: Heer, ontferm U over mij? Heer, wees mij zondaar genadig?
De Farizeeën en de tollenaar: we doen er verkeerd aan om deze titels te plakken op mensen die we kennen in onze omgeving. Het is wellicht beter om eerlijk te erkennen dat deze twee houdingen wellicht in ieder van ons zitten. Ik, wij vergelijken ons met anderen en dan komen we niet bij ons zelf thuis. Ik, wij kunnen ons ook eerlijk opstellen voor elkaar en voor God. Dan groeien we als authentieke mensen. En willen we dan niet worden? Authentieke mensen? Dat wil zeggen mensen uit één stuk die eerlijk door het leven gaan?
De laatste tijd zijn er in onze parochies Heeswijk-Dinther-Loosbroek nogal wat overledenen. Juist wanneer iemand overleden is, komt de hele betekenis van een leven aan bod. Er is niets meer aan toe te voegen en ook niets maar vanaf te doen. Wat is, is. Iedere overledene houdt mij weer een spiegel voor. Hoe ben ik zelf vóór God? Niet dat ik het wil hebben over het verschijnen voor Gods rechterstoel. Voor sommigen roept dit oude beelden op die vroeger gebruikt werden om mensen angst in te boezemen. Ik denk veeleer dat we onszelf een spiegel moeten voorhouden en dan weten we of we eerlijk door het leven zijn gegaan of dat we een beetje hebben gesjoemeld.
Zou dit ook iets te betekenen hebben voor onze samenleving? Leren we iets van hoe het gekomen is dat de financiën van ons land, van onze wereld niet op orde zijn? We kunnen die verhalen uit de Bijbel wel steeds op ons als individu laten slaan, maar ze zijn ook bedoeld voor het grotere geheel van onze samenleving. Een van de grote oorzaken van de huidige crisis is ongetwijfeld dat we ons vergelijken met anderen en dan net een beetje meer willen hebben. Collectief graaien. De weg doet er dan niet toe, als wij het maar beter krijgen. In plaats van die tollenaar die zich tegenover God plaatst en eerlijk erkent dat hij een zondaar is en dus hulp wil ontvangen. Hij wil dat God zich over hem erbarmt, dat God genadig is.
Deze week sprak ik nog met politicus die zich heel goed bewust is van zijn verantwoordelijkheid in de samenleving. Ik proefde bij hem een innerlijke vrijheid omdat hij weet dat wat hij ook doet, hij eens verantwoordelijkheid moet afleggen aan God. Natuurlijk is het een barmhartige God die in liefde iedere eerlijke mens hartelijk opneemt. Maar het is geen Sinterklaas god die alles maar goed vindt.
Hoe bidden wij, hoe bid ik? Is er plaats voor erkenning van mijn tekorten, maar ook voor vertrouwen op Gods ontferming? Als ik zelf gezien wil worden, hoeveel ruimte geef ik dan van harte aan de ander? Het antwoord op deze vragen heeft alles te maken met mijn durven staan voor het Aangezicht van God. Het antwoord op deze vragen heeft ook alles te maken met de keuze van welke gemeenschap wij samen willen opbouwen. Concurrentie zodat een ander omvalt? Of eerder een gemeenschap die steeds weer bidt: Kyrie eleison. Heer wees mijn zondaar genadig?