In wie herkennen wij ons? In de verloren zoon, die het grote avontuur aangaat maar goed op z’n snufferd valt? In de thuisgebleven zoon, die alles heeft en ogenschijnlijk tevreden is? Of herkennen we ons misschien in die vader, die het meest het ‘lijdend voorwerp’ is in dit verhaal? Ik vind het moeilijk kiezen.

Want in deze grandioze gelijkenis van Jezus kunnen we zoveel van ons eigen bestaan ontdekken, de hoogtepunten en de dieptepunten, de momenten waarop we het helemaal gevonden hebben en de momenten van verlies. En ook het alledaagse leven waarin haast niks schijnt te gebeuren, maar o wee!

Misschien moeten we ons eerst de vraag stellen waarom Jezus dit verhaal verteld heeft. Mensen van de kerk van toen – farizeeën en schriftgeleerden – wisten het allemaal zoveel beter. De wereld was voor hen opgedeeld in ‘de goeden’ en ‘de slechten’. Zij wisten wie tot de ene of de andere categorie behoorden. Maar ook toen waren er schandalen, net zoals er vandaag schandalen zijn. We hoeven maar te denken aan het seksueel misbruik van kinderen door mensen die toch tot de leidende klasse in de kerk behoorden: priesters en religieuzen. Jezus vertelde zijn verhaal met het oog op mensen die het allemaal wisten... Jezus wilde zeggen: goed en kwaad is niet allemaal duidelijk te onderscheiden. Goed en kwaad zijn steeds vermengd. Ergens anders zegt Jezus: laat het onkruid en het graan maar samen opgroeien. Eens wordt de schifting wel gemaakt. Maar is dit alles?

Ik ontdek in deze gelijkenis een heel belangrijke aansporing. Iets wat de hele veertigdagentijd terugkomt. Je kunt omkeren, je kunt een keer in je leven maken. De verloren zoon heeft dat gedaan, dat is nogal duidelijk. Dieper kan hij niet gaan. Hij is een varken met de varkens geworden. Zijn omkeer is het meest duidelijk. Hij bekeert zich en gaat terug. Maar hebben de andere twee – de oudste zoon en de vader – ook een omkeer gemaakt?

De oudste zoon is de mens die gewoon altijd trouw is gebleven. Misschien lijken wij allemaal wel een beetje op die oudste zoon. Zoals we hier bijeen zijn in deze kerk zijn we toch mensen die in ieder geval ons inspannen om het goede een plek in ons leven te geven? Voor de oudste zoon – voor ons dus – is het wellicht het lastigst om een nieuwe kans op te pakken. Gelukkig dat hij op het aller laatst zich gewonnen geeft. Hij komt tóch naar de feestmaaltijd die de gelukkige vader aanricht om de thuiskomst van de verloren gegane zoon te vieren. Ook in hem gebeurt er wat. Ook hij wordt geraakt en zal daarna anders én met zijn vader én met zijn broer omgaan.

Maar dan die vader… Herkennen veel ouders zich niet in hem? Hoeveel takt moet je niet aan de dag leggen in de opvoeding van je kinderen! Je zou ze voor bepaalde stappen willen behoeden, maar dat gaat niet altijd. Soms moet je ze gewoon hun kop laten stoten. Maar de deur blijft steeds open opdat ze eens kunnen terugkeren! Misschien moeten kinderen hun kop wel eens stoten om op een heel nieuwe manier tegen de oude vertrouwde situatie van thuis aan te kijken. Waarderen kinderen hun ouders niet veel meer wanneer ze zelf eens kinderen hebben gekregen?

Jezus vertelt deze gelijkenis niet alleen uit pedagogische overwegingen. De kerk heeft ook niet dit evangelie op deze zaterdag/zondag gezet vanwege de beschamende toestand rond de misbruikschandalen. Het is geen extra oproep om van een verkeerde weg terug te keren. Die oproep klinkt altijd, ook los van de omstandigheden van vandaag. Maar bij de verknipte figuren zaten de oren verstopt en was de geest verblind. Neen, Jezus vertelt deze gelijkenis om ons te zeggen: al ben je een beetje de verloren zoon, al ben je een beetje de oudste zoon, al ben je ook een beetje de vader die steeds op de uitkijk blijft staan, weet dat er altijd een Vader is bij wie je steeds terug kunt komen. Een Onze Vader, die in de hemel is. In heel de beleving van Jezus speelt dit steeds mee. Het is de grondstroom van zijn leven, van zijn boodschap. Dat is zo vertrouwvol. Het is een grote gave. Er is steeds een Onze Vader die je behoedt, die je uitdaagt, die uiteindelijk op je wacht. Dat geeft een grote kracht om steeds opnieuw je te keren in de juiste richting. Die ook de richting van Pasen is….

Joost Jansen o.praem.