overweging op 11 september 2011
 Niet alleen mensen kunnen ziek zijn, ook een samenleving kan ziek zijn, of een gemeenschap, of een kerk. Want vandaag (morgen) hebben we niet alleen een speciale aandacht voor de zieken in ons midden vanwege ziekenzondag. We gedenken ook 11 september 2001, toen gewelddadige aanslagen onze wereld goed veranderd hebben. Net zoals aan een ziekte vaak  onduidelijke signalen voorafgaan, werd op 11 september tien jaar geleden duidelijk dat er flink wat mis was in onze wereld. De haat en agressie die sluimerend aanwezig waren, openbaren zich plotsklaps. Wie kent niet de beelden van twee vliegtuigen die grote wolkenkrabbers in New York doorboren met duizenden slachtoffers tot gevolg? Hoe genees je dit? Hoe ben je een zieke nabij? Of die zieke nu een enkele persoon is, of en hele gemeenschap.

Je bent een zieke nabij natuurlijk door je aanwezigheid, door er te zijn. Maar dat is gemakkelijk gezegd en velen van ons weten dat allang. Hoe ben je aanwezig? Ik denk dat dit de ‘hamvraag’ is, zowel op het persoonlijke vlak in het bezoeken van een concrete zieke als ook op het wereldniveau. Want je kunt op erg veel manieren aanwezig zijn. Je kunt er zo maar zijn terwijl je gedachten ergens anders zijn, want je maakt je zorgen over je eigen man, of over een van je kinderen of kleinkinderen. Van de week nog bij ons aan tafel vertelde een medebroeder hoe een bepaalde operatie bij iemand totaal verkeerd gegaan was terwijl een andere medebroeder juist zo’n operatie moest ondergaan. Erg opwekkend… Maar hoe ben je dan op een goede manier aanwezig?

Zo juist hebben we een verhaal van Jezus gehoord. Op zich heeft het niets te maken met ziekenzondag, noch met de aanslagen van 11 september tien jaar geleden. Het evangelie gaat over ‘hoe vaak moet ik mijn broeder of zuster vergeven?’ Het antwoord van Jezus: oneindig veel keren. Je kunt beter zeggen: zorg dat je een vergevende houding, een houding van mildheid in je laat groeien. Dat is heel wat! Heeft dit ook te maken met ziekenzondag? Heeft dit ook te maken met 11 september? Ik denk van wel.

Een juiste houding ten aanzien van mensen die in een zwakkere positie verkeren als jij, heeft altijd met mildheid en vergeven te maken. Niet dat die ander je wat schuldig is en dat vergeven moet worden. Maar wel in de betekenis dat je even verder kijkt en de mens die je ontmoet met mildheid behandelt. Vergeven heeft steeds te maken met ‘verder geven’. Vergeven heeft te maken met een heel netwerk aan relaties waarvan jij en die ander onderdeel bent. De zieke, en ook die zieke geest die een terreuraanslag doet, is een mens zoals jij er ook een bent. Een mens met een verlangen naar liefde, met een hang naar geborgenheid. Zo bezien lijken alle mensen op elkaar. Maar hoe gek is het af en toe verdeeld…

Als ik bij een zieke kom (en dat gebeurt natuurlijk nog al eens) dan ben ik mij altijd bewust van het feit dat deze mens is zoals ik ben. Ik verplaats me in die ander. Als ik daar nu eens zou liggen of zitten? Als ik nu eens die haat en agressie in me heb laten groeien? Hoe zou ik dan reageren?

Er zijn voorbeelden van mensen die kunnen vergeven. In de krant stond het verhaal van een man die een en twintig jaar te voren bijna doodgeslagen was in een café. Na twintig jaar revalidatie heeft hij de daders kunnen vergeven, zegt hij, omdat hij ervan overtuigd is geraakt, dat hij de daders op zijn weg heeft ontmoet om de persoon te worden die hij nu is. ‘Ik wens ze niets dan liefde toe’, schrijft hij.

Niets dan liefde toewensen… Het is misschien te veel gevraagd. Maar ergens voelen wij dat dit voorbeeld toch belangrijk is, ook al kunnen wij het misschien niet zelf. Een houding van ‘niets dan liefde toewensen’: bij een zieke is het nog wel op te brengen. Maar als de samenleving ziek is, de gemeenschap, de kerk? Ik weet niet of ik het wel kan. Maar ik vind wel dat het heel nobel en mooi is. Verlang ik naar zo’n houding? Zou het toch genezend kunnen zijn? Bij een zieke, maar ook in onze verziekte maatschappij, onze verziekte wereld?

 

Joost Jansen o.praem.