Na de Dintherse kerk wordt nu ook het Dintherse heilig-hartbeeld aan de Dolvert met zorg omringd. Net als de kerk is het heilig-hartbeeld een rijksmonument. Behalve een grote wasbeurt krijgt het beeld een nieuw handje, en er komt een zitje voor recreanten.
Het heilig-hartbeeld is niet zo maar op de monumentenlijst geplaatst. Het is uitgebreid beschreven bij het Monumenten Selectie Project, dat in de jaren tachtig /negentig van de vorige eeuw landelijk werd uitgevoerd om erfgoed uit de periode 1850-1940 in beeld te brengen en te beschermen. Laten we eens kijken wat er in het monumentenregister over het ‘heilig-hartbeeld met knielende figuren’ is geschreven.
DROGE KOST Eerst de registratiegegevens, dat is nogal droge kost. Rijksmonumentnummer: 520580; gemeentenummer: 911721062355; plaatselijke aanduiding: Den Dolvert, ongenummerd; kadastrale bekendheid: Heeswijk-Dinther sectie C no. 3278; bouwjaar: 1927; aard object: H. Hartbeeld; architect Dorus Hermsen; huidige functie: H. Hartbeeld; oorspronkelijke functie: H. Hartbeeld; staat van onderhoud: redelijk.
HERDERSCHAP In de inleiding lezen we dat het heilig-hartbeeld werd opgericht door enkele parochianen ter herinnering aan het 25-jarig herderschap van pastoor Der Kinderen in 1927. Dat de ontwerper Dorus Hermsen was en de uitvoerder Aloys de Beule. Dat het zandstenen beeld vormen heeft die onder meer van de neogotiek zijn afgeleid. En dat het beeld in compositie is afgeleid van het uit 1925 daterende en door dezelfde kunstenaars ontworpen en vervaardigd heilig-hartbeeld aan het Emmaplein in Den Bosch.
KONING DER LIEFDE Dan volgt een nauwkeurige omschrijving: ‘Driedelig hardstenen basement op een betonnen voet. Beeld op een bewerkte stenen sokkel van circa 1,65 meter hoog. Op deze sokkel bevinden zich verschillende in reliëf aangebrachte opschriften. Verder is op de sokkel op de voorzijde en de hoeken een sierrand met bladmotieven in reliëf aangebracht. Het opschrift met de opdracht is centraal aan de voorzijde aangebracht: ‘ter eere van de koning der liefde werd Ao Di 1927 ter herdenking van het 25 jarig herderschap van pastoor Der Kinderen dit monument opgericht door de dankbare parochianen’.
VROUW OP KLOMPEN EN BOER MET WERKSCHOENEN Vervolgens wordt het beeld zelf beschreven. ‘De compositie van het eigenlijke beeld is sterk frontaal gericht en is driehoekig van opzet. Het centrum wordt gevormd door een staande, bebaarde, blootsvoetse en van een bronzen nimbus [aureool] voorziene Christusfiguur, gekleed in een lang geplooid gewaad met een mantel die door een hartvormige sluiting bijeen wordt gehouden. Zijn armen zijn iets geopend en de handen worden zegenend gehouden boven de hoofden van enkele aan zijn voeten geknielde figuren. Onder zijn rechterhand is dat een in een jurk geklede vrouw met kind op de arm. De vrouw draagt eenvoudige klompen en heeft op haar hoofd een Brabantse poffer. Onder de linkerhand van Christus is een eenvoudig geklede boer met een ploeg onder zijn linkerarm en een muts in de rechterhand weergegeven. Hij heeft halfhoge werkschoenen aan. De onderzijde van de ploeg vormt tevens een verbinding tussen beide geklede figuren en sluit de onderzijde van de beeldcompositie af. Aan de rechter zijkant en achterzijde van het beeld wordt de compositie afgesloten door een bijeen gebonden korenschoof.’
GEWAARDEERD En zo luidde de waardering die leidde tot de monumentenstatus: ‘Het beeld is van algemeen belang vanwege de hoge cultuurhistorische waarde die het heeft als bijzondere uitdrukking van een geestelijke en sociaaleconomische ontwikkeling. Tevens is het beeld van belang vanwege de hoge kunsthistorische kwaliteit, de ongebruikelijke iconografie [voorstelling] en vanwege de plaats die het inneemt binnen het oeuvre van de Bossche schilder D. Hermsen en de beeldhouwer A. de Beule.’
NIEUW HANDJE Het heilig-hartbeeld staat er nog steeds en ziet er voor zijn leeftijd van 83 jaar nog redelijk gezond uit. Wel is het grijs wat groen geworden. Twee jaar geleden heeft rijksmonumentenzorg zijn toestand opgenomen. Er werden wat mankementen aan de sokkel geconstateerd, een klein deel van het beeld is met een stalen borstel te hartgrondig gereinigd, de linkerhand van de Christusfiguur is niet op een erg vakkundige wijze vervangen en het bronzen aureool is vastgezet met een ijzeren moer. Nu de restauratie van de kerk is voltooid gaat de parochie het heilig-hartbeeld eens goed verzorgen. In de aanvraag voor een monumentenvergunning (want die moet je hebben) lezen we dat, zoals door het Rijk voorgesteld, het gehele beeld wordt gereinigd met warm water en hoge druk van maximaal 30 bar, dat de uitgebroken hoek van de trede wordt vastgelijmd, mede door middel van dokken, dat alle scheuren in de sokkel worden gerepareerd, dat alle voegen van de sokkel en de treden worden uitgehakt en opnieuw gevoegd, en dat het bronzen aureool wordt vastgezet met een bronzen draadeind. Bovendien wordt de linkerhand welke al reeds is vervangen, opnieuw vervangen, aangezien de huidige linkerhand qua sfeer niet passend is bij het beeld. Verder lezen we dat er een verhard pad naar het beeld komt, een rand van basaltsplit en een zitje voor recreanten.
HET HEILIG HART BELEVEN Tot zover de fysieke zorg voor het monument. Maar wat gebeurde er in al die jaren aan en rond het beeld? Wanneer werd het onthand? Wie zorgde voor de eerste prothese? Wat gebeurde er op de ‘tip’. Wat veranderde er in de directe omgeving? Wat speelde zich allemaal af rond het beeld? Wat zal er niet zijn gebeden bij het beeld?
Verhalen vertellen over alles wat er is gebeurd en wat zich er vandaag de dag afspeelt, dat is de nieuwe lijn van monumentenzorg. Monumenten moet je immers ‘beleven’, dan pas blijven ze vitaal. Digitaal kun je al heel wat hij elkaar harken op de verschillende ‘beeldbanken’, zoals op de website van de Wojstap, die gekoppeld is aan de Brabant Collectie, van het Brabants Historisch Informatiecentrum (BHIC) of van Thuis in Brabant. Dan zien we al snel dat het in 1931 groot feest was in Dinther toen pastoor Derkinderen 50 jaar priester was en heel Dinther in processie naar ‘zijn’ heilig-hartbeeld trok. Dat familie Dortmans eens voor het beeld poseerde. Dat in 1952 voerman H. van der Zanden ter hoogte van het heilig-hartbeeld werd gefotografeerd.
WAGENS ZEGENEN Het heilig-hart is op zijn hand na nog de ouwe, maar de omgeving, de context zoals ze bij monumentenzorg zeggen, veranderde flink. Het heilig-hartbeeld keek uit eerst op de doorgaande weg door Dinther. Nu loopt die achter zijn rug. Het heilig-hart moet het al jaren zonder café De Gouden Leeuw doen, er kwamen nieuwe huizen. Het heilig-hart beschermde vroeger de boerderij waar het op uitkeek en zegende de aan en af rijdende boerenwagens, nu kan het dag-in-dag-uit de Kia’s en Daihatsu’s van Garage Hurkmans te zegenen.
Er valt nog veel meer te vertellen over het Dintherse heilig-hartbeeld. Vraag het aan Dintherse mensen van middelbare leeftijd en liefst ook van 83-plus. En misschien aan de hand van een oude foto maar eens verhalen opvragen via ‘dorpsgezichten’.
Tekst en beeld: Rien de Visser