Monumentendag 2010 had als thema ‘De smaak van de 19e eeuw’. Afgelopen zaterdag schotelde de Abdij van Berne ons al de smaken voor die abten in de 19e eeuw vanuit het Slotje hadden toegevoegd aan het als maar uitbreidende norbertijnenklooster.
Op zondag konden we proeven van de smaak die het monumentencomité van Bernheze ons voorschotelde.
FOLDER In HaDee was er de Hap-en-trap fietsroute van De Wojstap langs alle monumentale panden die op monumentendag open waren. Door het miezerige weer zal de rapporteur van HaDeejer.nl zowat de enige zijn geweest die de route (grotendeels) op de fiets aflegde. In de fraai geïllustreerde folder ‘Beleef en proef Heeswijk-Dinther’ hoopten we lekker gemaakt te worden met al de 19e-eeuwse monumentensmaken, maar helaas kwam het niet veel verder dan linksaf, rechtsaf en rechtdoor. Gelukkig konden we wel lezen van welke heerlijke streekgerechten (Museumpannenkoek, Bernhezer clubsandwich, Dintherse Broeder, speltbier, notenolie en Maashorstbier) we ‘al happende’ (ook het bier) onderweg konden genieten.
WACHTPOST We startten bij Huize Zwanenburg waar we in alle rust de buitenkant en de tuin tot aan de Aa konden bekijken. Behalve het witte huis met aangebouwde boerderij vonden we een boomhut van streekproducten als sloophout, zeildoek en golfplaat. Geen architect die zo’n hut had kunnen ontwerpen. Dus maar gauw als ‘pet architectuur’ registreren voor het te laat is. Vanuit de hut die als wachtpost boven de Aa hangt zul je met een verrekijker het ontstaan van het nieuwe ‘Meandertal’ kritisch kunnen volgen. Voor Maashorstbier dat er vandaag werd getapt, was het nog te vroeg. Liever maar wachten op een nieuw brouwsel van Waterschap Aa en Maas als de meanderklus goed is afgelopen: Dynamisch Beekdalbier.
DE MOLEN De Kilsdonske Molen kenden we al van binnen en buiten en van het brood. Hier draait het sinds vorig jaar weer helemaal om de smaak van het einde van de 19e eeuw. Wat dat betreft hoefden ze er op monumentendag niks extra’s over te vertellen. Als de windmolen niet draait en maalt doet ook hij dienst als uitkijktoren over het Aadal. Speltbier stond niet op ons verlanglijstje. En ik moest rijden.
DEN DOLVERT De 19e-eeuwse panden die we onderweg tegenkwamen en niet open waren, zoals op den Dolvert, vonden we niet in de folder. Maar ook daar wilden we op Monumentendag niet zomaar aan voorbijgaan. Vooral zij vragen erom meer gekoesterd te worden. Fraaie verhalen kunnen ook buiten op de bank worden verteld. Misschien moeten we dat ‘open’ maar eens van monumentendag afhalen. Het klinkt zo gluurderig.
EEN SCHUILKERK De Hervormde Kerk (1843) was de enige parochiekerk van HaDee die op monumentendag open was. Het kerkje ligt er wat verscholen bij, met de ingang aan de achterkant, nog net zoals hier vroeger de schuur- of schuilkerk van de Dintherse katholieken stond. Met al die regen had het vandaag (voor een enkele katholiek) weer even de functie van schuilkerk teruggekregen. In 1901 veranderde de kerk van smaak toen de neogotische ramen (te katholiek?) werden vervangen door romaanse.
GOEDE MOORDENAAR Heemkamer De Wojstap had met een tentoonstelling stoomtram ‘De Goede Moordenaar’ (1883) en de post van stal gehaald, inclusief een levende postbode. Nu nog de Zuid-Willemsvaart (1825) en de Gouverneursweg, de eerste provinciale weg (1841) van Brabant. Dan krijgen we ook de smaak te pakken van de 19e-eeuwse ontsluiting van HaDee. En toen was er vers gezette koffie met een koekje.
SNEVELKRUIK In het Oude Raadhuis van Dinther (1939) kan sinds kort weer worden getrouwd en nu na afloop ook champagne worden gedronken. Dat past wel in de historische lijn. Vroeger zal vast en zeker een Dintherse wethouder of topambtenaar een snevelkruik in zijn bureaula hebben verstopt. We zagen er vandaag vooral Dintherse Broeders langskomen.
DE ZWAAN Het enige 19e-eeuwse café op onze route is Herberg De Zwaan (van vòòr 1885, monument). Ofschoon er al die jaren door ‘kinderen van Oorschot’ en hun opvolgers flink getapt is, hier het wachtlokaal van de stoomtram was en het café met zaal nog steeds week in week uit open is, vonden we geen Zwaan op het menu van onze monumentendag met al haar streekgerechten. Evenmin andere 19e-eeuwse panden rondom de neogotische Willibrorduskerk als de graanmaalderij met pakhuis, woonhuizen, een winkeltje, pastorie en (verderop) een burgemeesterswoning.
DE SMID Smederij Thomassen had de schuifdeuren weer geopend om ons te laten warmen (en drogen) aan het smidsvuur. Aan de hand van de prachtig bewaard gebleven inboedel vertelden de Thomassen, die vurig in hun monument geloven, uitgebreid over alles wat de smid hier vroeger smeedde. Een heel eigen museumpje dat het echtst en eerlijkst zal blijven met wat subsidie van Het Geleer, zonder belerende adviezen van een museumconsulent.
DE ABDIJ De Abdij van Berne hadden we zaterdag al bezocht. Laat het Heeswijkse kasteel zien hoe de adel in de 19e eeuw bouwde aan zijn ‘Eftelingkasteel’, hier zien we hoe de katholieke geestelijkheid na 1850 neostijlen gebruikte om onderdak te bieden aan de groeiende kloostergemeenschap en zijn spirituele taken.
STRUIF De Meierijsche Museumboerderij waar zaterdag onder een stralende hemel de officiële opening van de Bernhezer Monumentendag 2010 plaatsvond, moest vanwege de regen het zondagprogramma aanpassen. De museumboer die hooit als de zon schijnt, mag blijkbaar niet dorsen als het regent. Als troost kreeg de menukaart een international tintje. Naast een tas koffie en een Museumpannenkoek (gewoon lekkere ‘struif’) konden we er ook een Broodje Frankfurter krijgen.
VOOR NIKS Ook dit jaar spande het Heeswijks kasteel, waar de smaak van de 19e-eeuwse romantiek van af druipt, met naar schatting zo’n 1.300 bezoekers de kroon. Er zijn blijkbaar heel veel ‘echte Nederlanders’ die monumentendag aangrijpen om voor niks naar binnen te kunnen. Het kraampje met kasteelgadgets en volkskunst was kostelijk om te zien. De kasteelhoreca lanceerde op de benedenplaats als eigen smaak de Luxe Bernhezer Clubsandwich en zinspeelde daarmee al op een volgende herindelingsronde: behalve spek uit ons Vorstenbosch kwam het beleg uit de buitengemeentelijke dorpen Berlicum en Den Dungen. Het Heeswijks Willibrordusgilde was de hele dag te gast op het kasteel en gaf er demonstraties en presentaties over zichzelf, hun Willibrordus en de Willibrorduskerk. Er werd vendelgezwaaid, getrommeld en geschoten. In de Ridderzaal werd te midden van kazuifels, kelken, monstransen en harnasstukken door een gildebroeder (met appel) de wacht gehouden bij prinses Marie-Louise. Boven haar portret de wapenspreuk van de Van den Bogaerdes: ‘Ex arbore fructus’, letterlijk vertaald ‘Uit de boom de vrucht’, vrij vertaald ‘De appel valt niet ver van de boom’. We deden op het kasteel zelf nog een ontdekking. Ofschoon de gemeente schreef dat Bernheze ‘helaas’ geen watertoren heeft, vonden we op het kasteel echt wel een watertoren (van rond 1875). Een kasteel met een watertoren, dat mag in de krant. Aan het einde van de rondgang door het kasteel met zijn 19e-eeuwse interieurs kwamen we in de bijkeuken, waar je geld in een neokanonnetje kon doen als bijdrage voor de grote financiële lastpost van deze lusthof. Het kanonnetje kon ze wel schieten, al die pinnige Nederlanders van buiten Bernheze, die met gemeentesubsidie gratis naar het kasteel waren gekomen! Veiligheidshalve was er (Arboproof) een verbandkoffer bij de hand. Zie einde fotoreportage.
HaDee is veel smakelijker dan Bernheze wil weten!
Tekst en beeld: Rien de Visser
Zie ook: Brabants dagblad