Dit is het HaDeejer.nl archief van: 2006 tot september 2015
Geregeld krijgen we op de televisie programma’s waarin het leed van mensen breed wordt uitgemeten. Familiediner of De Rijdende rechter: we verlustigen ons in het leed van anderen. Ook omdat het zo herkenbaar is! Wie goed kijkt merkt dat de aanleiding tot verstoorde relaties vaak in een klein hoekje zit. Waarom zeg je nu niet ’n keer sorry en geef je elkaar de hand, wil je af en toe tegen die mensen zeggen! Het is soms heel moeilijk tot elkaar te komen, om elkaar te vergeven.
Berne Anders opent op 16 september het nieuwe seizoen met een lezing van Henk Jongerius onder de titel ‘Op verhaal komen’.Door de sluiting van vele kerken dreigen de oude verhalen langzamerhand te verdwijnen.In zijn lezing zal Henk Jongerius naar voren brengen wat de zeggingskracht is van Bijbelse verhalen voor vandaag en voor mensen in deze wereld.
Een medebroeder met wie ik goed bevriend was, krijgt plotseling het bericht dat hij ongeneeslijk ziek is. De doktoren geven hem nog maar enkele maanden. In de vespers – het avondgebed – zingen we diezelfde avond Psalm 90: ‘Leer ons onze dagen naar waarde te schatten en zo te komen tot wijsheid van hart.’ Het is de antwoordpalm van deze dag. Deze zin slaat bij hem in als een bom. Hij heeft die psalm al tientallen jaren gebeden. Maar nu zijn lichaam wordt opgevreten, ontdekt hij ineens in die woorden van gebed de diepere betekenis. ‘Leer ons onze dagen naar waarde te schatten en zo te komen tot wijsheid van hart.’ Wie herkent niet dat iets wat je geregeld hoort, ineens een bijzondere betekenis kan krijgen?
Paus Franciscus had nog geen twee woorden gezegd of hij had zijn visitekaartje afgegeven: Buona sera, goedenavond. Even later was een menigte van 200.000 toegestroomde mensen op het Sint Pietersplein in stilte aan het bidden. De paus droeg nog steeds zijn afgetrapte schoenen. Is dat nederigheid? Of is het een truc om mensen aan zich te binden?
Een gifgasaanval in Syrië, maar ook de plotselinge dood van een huisvader, waar is God? Kan Hij dat niet tegenhouden? En wat gebeurt er met al die mensen die sterven? Gaan ze allemaal naar de hemel? Dat zal daar druk worden…
Wie met passie leeft, zal mensen meekrijgen. Maar hij of zij zal waarschijnlijk ook mensen tegen de haren instrijken. Maar moet je dan daarom de passie laten? Zo zitten we midden in het verhaal dat we zojuist uit de mond van Jezus gehoord hebben. Het is een soort ontboezeming. Het is niet vanzelfsprekend om voor je mening uit te komen. Wij houden het vaak heel gewoon, ‘low profile’ zeggen we dan. Steek je hoofd alsjeblieft niet boven het maaiveld uit, je hoofd wordt afgehakt. En zo gaan we dan rustig verder. We willen onze kop niet stoten.
De padvinders in het Franse plaatsje waar ik drie weken mijn vakantie heb doorgebracht, hebben niet in de gaten dat er ook nog andere mensen op aarde zijn. Mensen die om half twaalf ’s nachts proberen wat te slapen. De padvinders hebben plezier en zingen hun kampvuurliederen. Als ze niet zouden zingen, waren ze waarschijnlijk allang ingedommeld na een bloedhete dag. Het zingen houdt hen wakker. Het is een beproefd middel.
Wie op vakantie gaat, is overgeleverd aan hoe je elders ontvangen wordt. Gastvrijheid blijft een essentiële waarde, overal. Een deur die wordt dichtgeslagen, of een norse reactie wanneer men zich tot iemand wendt: het raakt je. Het is niet fijn. Wat in vreemde streken duidelijker aan het licht komt, speelt natuurlijk ook hier thuis. Alleen zijn we meer gewend aan de patronen van anderen. Bij die kun je altijd terecht, bij een ander: voorzichtig, kijk eerst eens hoe de wind waait.
Jezus wordt ontvangen door twee zussen. We weten ook dat ze nog een broer hebben, Lazarus die Jezus later nog tot leven zal wekken. Jezus wordt door de twee zussen ontvangen. Maar we komen hier onmiddellijk tegen wat in zoveel huishoudens gebeurt: de een heeft kritiek op de ander. Luister maar eens in gezinnen: hij wordt altijd voorgetrokken, ik moet altijd het vuile werk opknappen en… Waarom zij wel en ik niet? De zussen kibbelen wat af. En tegelijkertijd luistert Jezus. Hij luistert met zijn oren en met zijn hart. Wat is hier nu echt aan de hand?
Kort en bondig: welke prioriteiten stellen we ons? Wat is essentieel in ons bestaan? Heel veel werken en altijd maar bezig zijn of eerder openstaan voor de ‘onderlaag’, voor de ‘achterkant der dingen’, voor wat ons echt geluk kan brengen? Anders gezegd: wat is onze spiritualiteit? Het is misschien een groot woord, maar wanneer je God in je bestaan een plek geeft, neemt dit altijd een bepaalde vorm aan. De een is gevoelig voor de nood van anderen, een ander kan niet meer doen dan wat extra bidden, weer een ander leest geregeld een boek met bezinnende literatuur of leest in bijbel. Ik ken een bankdirecteur met een overvolle agenda die elke morgen een half uur een bezinnend boek leest. Een ander doet twintig minuten yoga. Hun hele dag ziet er dan anders uit. Marta en Maria: werken en bidden. Je zou het bij elkaar moeten houden als twee zussen.
Hoe laat je dit groeien in je zelf? Kun je dit leren? Ik denk van wel. Er is gastvrijheid in het ontvangen van mensen, maar er is ook een andere gastvrijheid: open staan voor een goed woord, voor een goede omgeving. Ook God klopt aan de poort van ons hart. en smeekt om te worden binnengelaten. Dan moet je wel stil kunnen worden, stil van binnen. De basis blijft steeds of je in je hart gastvrij bent, of je weet je te laten verrassen. Of je nog verwonderd kunt zijn om wat je meemaakt en om wie je ontmoet.
Deze week sprak ik met een vrouw in de laatste fase van haar leven. Zij was niet tevreden over haarzelf. ‘Wanneer ik bid dan is het steeds zo kinderlijk naïef. Ik begin altijd met te danken voor alles wat ik meemaak, ook als ik veel pijn heb en niet kan slapen. Ik zou veel mooier moeten bidden…’, bekent ze. ‘Maar laat je God toe in je hart?’, vraag ik haar. ‘Ja, natuurlijk.’ ‘En hoort Hij jouw gebed?’ ‘Ik denk het wel.’ ‘Nou, en…’
Het gaat bij gastvrijheid altijd om ontmoeting. Het gaat ook bij bidden altijd om ontmoeting. Maria zat stil aan de voeten van Jezus. Ze hebben haar gekoppeld aan het beschouwende leven, bijvoorbeeld dat van slotzusters die niet buiten komen. Marta staat dan voor het actieve leven. Ik houd niet van deze onderscheidingen. Wanneer je echt openstaat voor wat God van je verlangt dan zul je én tijd nemen om te luisteren én je zult ook de handen uit de mouwen steken met inzet voor de kwetsbaren. Marta en Maria hebben elkaar nodig en wij hebben én Marta én Maria nodig. Geloof zonder inzet is snel een dood geloof.
Je kunt naar verre streken trekken, je kunt thuis blijven, en in beide gevallen kan ieder van ons openstaan voor het onverwachte. Gastvrijheid is op de eerste plaats een houding van binnen. Wil je mensen echt ontmoeten dan luister je eerst, heel intens, én je bent betrokken op elkaar in onderlinge hulp. Marta en Maria zijn niet blijven kibbelen, zo weten van elders in de Bijbel. Ze zijn echter wel trouw gebleven aan hun innerlijke houding: de een stil en aandachtig, de ander redderend. Maar beiden betrokken op wie bij hen aankomt.
Hun deur, ook de deur van hun hart, stond open. Staat ons hart ook open?
Joost Jansen, norbertijn
Wanneer we dit verhaal plaatsen in ‘vandaag’ en in het Israël van vandaag dan is die Samaritaan een Palestijn. Het overbekende verhaal van de Barmhartige Samaritaan komt dan wel in een ander en actueler licht te staan. Want de hele problematiek van de tweespalt tussen Israëliërs en Palestijnen komt levensgroot in beeld. Met de verdachtmakingen, met het elkaar de schuld geven, met ook de haat. Maar ook met de vele initiatieven op lokaal niveau om tot een beter verstaan tussen deze twee bevolkingsgroepen te komen.
Het gaat mij nu niet om een politieke mening met jullie te delen. Het is voor mij een eigentijds voorbeeld hoe wij leven met beelden, beelden van elkaar. Ook daarom dit verhaal van Jezus, deze gelijkenis, als antwoord op de vraag: wie is mijn naaste.
Wie is die naaste? Er komen een aantal mensen in beeld: de priester, de leviet, de Samaritaan, het slachtoffer, de herbergier, en misschien ook wel degene die het verhaal vertelt. Want waarom vertel je een verhaal, en juist dit verhaal? Ze zijn allemaal naasten van elkaar, maar heel verschillend. De priester heeft zijn verantwoordelijkheid en hij moet wel spic en span bij de tempel in Jeruzalem aankomen. De leviet evenzeer.
Zij zullen wellicht gedacht hebben: dat is echt een probleem vandaag, al die inbraken, al die bootvluchtelingen, al die mensen die amper Nederlands spreken maar wel hier komen werken en profiteren van onze sociale voorzieningen. De Wildersen zijn van alle tijden. De priester en de leviet zullen waarschijnlijk goede bedoelingen hebben gehad. Zij willen het probleem in de kern oplossen. Het gaat tenslotte om de internationale verhoudingen… U begrijpt: er zijn ontzettend veel raakvlakken met vandaag. Sommige politici - hier en overal - doen niet anders. Die Samaritaan is anders, hij ziet de man langs de weg en handelt. Hij is om die ene mens bewogen. Misschien moet hij een flink aantal andere mensen laten wachten, of zelfs laten liggen. Die ene mens die nu hem aankijkt, deze mens telt op dit ogenblik.
Paus Franciscus is maandag j.l. naar Lampedusa gevlogen. Een impuls bij hem nadat er weer een bootje met vluchtelingen was gekapseisd en mensen waren verdronken. Geen maanden van voorbereiding voor een pausbezoek. Een bliksembezoek. En de vraag van deze paus op dit eilandje in de Middellandse zee: Adam, mens, waar ben je? Kaïn, waar je broeder? De vragen worden gesteld door een kleine man in een witte toog. Eeuwenoude vragen met hoog actualiteitsgehalte. Waar ben ik, als iemand een beroep op mij doet? Alleen al omdat hij of zij mij aankijkt, vragend, smekend soms.
Ik ben dan vaak als Adam die op het moment dat hem de vraag gesteld wordt ‘Adam, waar ben je?’ zich verschuilt in de bosjes omdat hij zich schaamt. Misschien is dat het eerste wat je moet doen, net als de priester en de leviet die iemand voorbijlopen: je schamen. Want als je je schaamt dan spreekt je geweten. Als je je schaamt dan voel je dat je het anders had moeten doen en dat je het niet gedaan hebt. Je hebt spijt. Dat is mooi, menselijk en goddelijk tegelijkertijd. Als je spijt hebt, kun je een andere keer ook anders doen.
Wij hebben allemaal beelden van een ander. Wij hebben kritiek op die priester, die leviet, op dat slachtoffer langs de weg, misschien zelfs op die Samaritaan. Maar wat telt is of we ons laten raken. Wat telt is of we barmhartigheid toelaten, ook al hebben we tal van redenen om ons aan die ontmoeting te onttrekken. Wie zich laat raken, verandert. Wie barmhartigheid toelaat, gaat anders handelen. Daarom dat dit verhaal van de barmhartige Samaritaan miljoenen christenen en andere mensen van goede wil, heeft bewogen. Daarom dat dit verhaal actueel blijft.
In deze maanden gaan veel mensen op weg. We komen andere mensen tegen, in andere omstandigheden. Hoe reageren wij? Laten we ons raken door wat we zien? Die ene blik, die ene uitgestrekte hand kan ons anders maken. Als ik me laat raken dan ben ik de naaste van die vrouw, van die man. En laten we onze beelden even los.
Die barmhartige Samaritaan kunnen we allemaal zijn, als we ons laten raken.
Joost Jansen, norbertijn
Is de oogst dan zo groot? Staan de velden vol bloemen die alleen maar geplukt hoeven te worden? Arbeiders zijn er niet zo veel in Gods wijngaard, tenminste als men onder arbeiders de priesters verstaat dat nog inzetbaar zijn. De lezing uit het evangelie die we zo juist gehoord hebben, wordt meestal in deze richting opgepakt. Maar is dit de enige richting? En is het wel de goede?
Toen ik een flink aantal jaren geleden tegen een priester zei dat het toch wel tijd zou worden dat men mij voor de priesterwijding zou aanbieden aan de bisschop, kreeg ik te horen hoeveel moeilijkheden ik me dan op de hals haal. Dat was toen geen bemoedigende reactie. Ik vroeg me toen af of hijzelf wel lekker in zijn vel zat als priester….
Wie zeg jij dat ik ben? overweging op 23 juni 2013
‘Wie is zij?’ De vraag klinkt. Antwoorden kunnen verschillend zijn. Bijvoorbeeld: zij komt uit Loosbroek. Oh, waar dat meisje vermist werd. Of er wordt geantwoord: zij is er een van Jan en Mien en ze is het zusje van Peter, je weet wel, Peter die getrouwd is met Ans. De vraag ‘Wie is zij?’ roept dus een waaier van betekenissen op want ik kan doorgaan met andere mogelijkheden, bijvoorbeeld over haar werk – wat ze nu doet - of wat ze gestudeerd heeft.